Bijdragen aan landschappelijke kwaliteit
De Landschapstriënnale is een driejaarlijks evenement, gericht op verleden, heden en toekomst van het Nederlandse cultuurlandschap. De Triënnale speelt zich altijd af in gebieden die een geleidelijke en/of ingrijpende verandering doormaken zodat het programma kan bijdragen aan het gezamenlijke gesprek over de beoogde landschappelijke kwaliteit.
De Landschapstriënnale werkt volgens een flexibele format, waarin ruimte is voor excursies, seminars, presentaties, voorstellingen en debatten. Het programma omvat daardoor een groot aantal zeer uiteenlopende activiteiten voor allerlei verschillende doelgroepen: burgers en professionals, grondeigenaren en beheerders, bestuurders in de publieke sector, maatschappelijke organisaties en bedrijven. We zorgen ervoor dat in de maand of maanden van het evenement veel mensen in de gelegenheid worden gesteld het landschap van een bepaald gebied te verbeelden, te bezoeken, te bespreken, te omarmen. Zo brengt de Triënnale het landschap dichterbij de mensen en voedt ze het besef dat de kwaliteit van het landschap een collectieve inspanning vergt.
De Landschapstriënnale sinds 2008
De Landschapstriënnale startte in 2008 als een initiatief van de gemeente Apeldoorn. Onder het motto “100 Dagen Cultuur, Tuin en Landschap” (hoofdcurator Bert van Meggelen) is een zeer uitgebreid en veelzijdig programma samengesteld, dat in juni door Koningin Beatrix werd geopend en dat de hele zomer duurde. Het omvatte onder meer exposities, een internationale manifestatie over Cultuurlandschappen in Europa, de Canon van het Nederlandse Landschap, het IFLA-Wereldcongres en de aanleg van The Royal Mile, een bloeiende border van anderhalve kilometer lengte. Een van de blijvende uitkomsten was het Landschapsmanifest van Apeldoorn over de zorg voor het Nederlandse cultuurlandschap. In 2008 kwamen er 90.000 bezoekers.
In 2011, 2012 en 2013 nam de Landschapstriënnale de vorm aan van een drietal compacte evenementen, omdat in die crisisjaren de begroting van een omvangrijker programma niet kon worden gedekt. Onder het motto De Groene Golflengte (curatoren Alterra, Staatsbosbeheer en de Rijksadviseur voor het Landschap) is in het hoofdgebouw van Radio Kootwijk een aantal debatten gevoerd en zijn workshops en ontwerpateliers georganiseerd.
In de aanloop naar 2014 werd besloten de Landschapstriënnale naar gebieden te brengen die een transformatie doormaken. Het Openbaar Lichaam Park Lingezegen (tussen Arnhem en Nijmegen) was toen gastheer. Het programma had drie accenten: atelier, theater en etalage (hoofdcurator Henk van Blerck) met 25 studiedagen, 14 exposities, seminars en optredens, de landschapstroonrede, twee summer schools. Onder de noemer Forum Landschap zijn een debat en een verkenning op gang gebracht naar de nieuwe ‘adoptieouders’ van het landschap in het licht van de decentralisatie van het ruimtelijke beleid door de Rijksoverheid. In 2014 kwamen 30.000 mensen op bezoek.
De hele maand september 2017 was de boerderij van Dirk Molenaar in de Haarlemmermeer de locatie voor de Landschapstriënnale 2017. Thema was het landschap van de metropoolregio, met motto “Het Volgende Landschap”. Het programma omvatte een groot aantal zeer uiteenlopende activiteiten voor allerlei verschillende doelgroepen. De maand opende met de presentatie van 12 projecten in het land rond het thema ‘Landschap als Vestigingsvoorwaarde’. Die invalshoek kwam ook nadrukkelijk aan de orde tijdens de internationale conferentie ‘Confrontations in the Metropolitan Landscape’ waar steden als Toronto, Birmingham, Milaan, Melbourne en Taipei acte de présence gaven. Centraal in het programma stonden de grote opgaven waarmee het landschap wordt geconfronteerd. In een reeks sessies kwamen deze aan bod. Verfrissend was daarbij de Summerschool, waar studenten met veel enthousiasme werkten aan een toekomstverkenning van het metropolitane landschap van de Amsterdamse regio. Het gevarieerde programma leverde een schat aan gegevens, analyses en inzichten. Met de conclusie dat het tijd is voor integrale oplossingen, vernieuwende ideeën en samenwerkingsverbanden.
In 2020/ 2021 vierde de Landschapstriënnale haar eerste lustrum. Brabant was in het najaar een hele maand het decor van de Landschapstriënnale, met het Van Gogh Nationaal Park i.o. als gastregio. Samen met ontwerpers, experts, bewoners, ondernemers, agrariërs en beleidsmakers zijn nieuwe landschappelijke initiatieven en praktijken voor het voetlicht gehaald. De vragen die we ons stelden waren wat de dragers zijn voor het landschap van de toekomst, hoe het nieuwe landschap van Brabant eruit moet zien, wat ervoor nodig is om een hoge landschappelijke kwaliteit te realiseren. Er is terug- en vooruitgekeken in de tijd en we beschouwen kleine ervaringen en grote ambities. Onder de noemer ‘High Green – Innovating the landscape’ werden tien Living Labs georganiseerd, op tien verschillende locaties die elk representatief zijn voor het specifieke thema. Zo ontstond er een reeks van intensieve maatwerk-evenementen die samen recht deden aan de diversiteit van Brabant. Door de intrede van Covid heeft een groot aantal sessies digitaal of in hybride vorm plaats gevonden, welke werden teruggekoppeld en met elkaar zijn verbonden via de triënnale gesprekken op de ‘platte kar’. Deze vormen samen een waardevolle reeks, die achteraf nog is terug te kijken.
Op 29 september jl. is de Landschapstriënnale 2023 – Dynamische Waddendelta officieel van start gegaan. De bijzondere waddenkust van Groningen, Friesland en Noord-Holland krijgt in deze editie de hoofdrol. In de programmalijn PODIUM, ligt het accent op de bezienswaardigheden en de publieke iconen in het gebied. Het PLATFORM, bedoeld voor bewoners en ondernemers, met een speciale rol voor jongeren, is opgezet om de samenwerking in het gebied te versterken. Voor overheden en professionals in het ruimtelijk domein is er de programmalijn PANORAMA waarin met elkaar een toekomstperspectief voor 2100 wordt geschetst.
De activiteiten in de programmalijnen culmineren in een programma van 1 t/m 30 september 2023. In het voorjaar van 2023 zal de invulling van het programma gepubliceerd worden.