Een vooruitblik op het resultaat van de Landschapstriënnale 2021 in Brabant
“Na een maand van debat en onderzoek is zoveel wel duidelijk: de Landschapstriënnale 2021 beschouwt het landschap van Noord-Brabant weer als fundament, als de grondslag voor een hernieuwde manier van leven, een andere economie en een samenleving waarin het idee van geluk niet langer gedefinieerd wordt door bezit, groei en rendement.”
Dat constateert journalist en redacteur Mark Hendriks die als kroniekschrijver deze vijfde editie van de Landschapstriënnale heeft gevolgd. Met curator Marco Vermeulen stelt hij vast dat we dit landschappelijk fundament jarenlang verwaarloosd hebben, waardoor het weerloos is gebleken tegen de komst van distributiecentra, megastallen, infrastructuur en woonwijken. Hendriks is verheugd dat tijdens de Landschapstriënnale bouwstenen op tafel zijn gekomen waarmee die voortrazende versnippering een halt kan worden toegeroepen. “Dat het landschap niet alleen gezien wordt als de plek waar we de grote opgaven – de transitie in de landbouw, energie, klimaatverandering – van antwoorden moeten voorzien, maar dat een mooi, gezond en herkenbaar landschap cruciaal is voor een vitale en eerlijke samenleving, die draait om andere waarden dan economische groei en financieel rendement, zoals welzijn, natuur, erfgoed en schoonheid.”
Bouwstenen
Die bouwstenen ziet Hendriks bijvoorbeeld terug in het raamwerk van de kenmerkende beekdalen waarmee “de juiste functies op de juiste plaats terecht kunnen komen”, in de Zuiderwaterlinie waarlangs verbindingen tussen erfgoed, economie en toerisme ontstaan, in het “groene maatpak” van de naoorlogse ruilverkavelingen, in de aanleg van nieuwe bossen en in oude landschapslijnen – zoals de Groene Corridor dat het Eindhovense stadscentrum met het buitengebied verbindt.
Meer ruimte voor de burger en roep om regie
Een terugkerend gesprekspunt tijdens de online bijeenkomsten was wie met die bouwstenen aan de slag moeten. De ‘burger’ krijgt een sleutelrol toebedeeld, zo constateert Hendriks. Zij moeten niet alleen hun steun verlenen aan projecten en veranderingen, maar dienen ook steeds meer de ruimte te krijgen om zelf met het landschap aan de slag te gaan. Daartegenover staat de luide roep om regie en sturing op hogere schaalniveaus – om projecten van onderop met elkaar in verband te brengen, om de kwaliteit van het landschap te bewaken en om weerstand te bieden aan ontwikkelingen waar burgers en individuele ondernemers geen grip op hebben, zoals ‘verdozing’, de wildgroei aan zonneparken en de roep om honderdduizenden nieuwbouwwoningen.
Commons
Een manier om het hogere schaalniveau van overheden en instituties te verbinden met de leefwereld van de Brabanders is de vorming van moderne commons, waarin in wisselende coalities aan projecten en opgaven gewerkt kan worden. Noord-Brabant heeft daar ervaring mee, getuige de coöperatie Landstad De Baronie, de gevarieerde samenwerkingsverbanden die al tien jaar de beken onder handen nemen en de coöperaties van overheden, maatschappelijke organisaties en ondernemers die her en der in het landschap investeren.
Van Gogh Nationaal Park
De Landschapstriënnale 2021 vindt plaats in het decor van het Van Gogh Nationaal Park in oprichting. Kroniekschrijver Hendriks stelt vast dat ook het bijbehorende masterplan het landschap tot fundament maakt voor toekomstige ontwikkelingen, en dat bijvoorbeeld het raamwerk van beken een planningskader is waarmee het ruimtegebruik in goede banen kan worden geleid. Toch rijst de vraag of de status van Nationaal Park zijn vruchten afwerpt: wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen voor die delen van Brabant die buiten het park vallen?
FINISH Landschapstriënnale 2021 – doe mee
Deze en andere vragen zal Mark Hendriks beantwoorden tijdens de Finish van de Landschapstriënnale 2021, aanstaande vrijdag 30 april om 16:30, live vanuit het Van Gogh Nationaal Park. Daarnaast reflecteren o.a. ook Marco Vermeulen (curator LT21), Sylvo Thijsen (directeur Staatsbosbeheer), Peter Smit (gedeputeerde provincie Noord-Brabant), Jannemarie de Jonge (Rijksadviseur Fysieke Leefomgeving) en Joks Janssen (Tilburg University / PON) op de resultaten van deze vijfde Landschapstriënnale.
—————-
Over de Landschapstriënnale
De Landschapstriënnale is een manifestatie op basis van een flexibel format met exposities, seminars, debatten, excursies, optredens en andere bijeenkomsten, gericht op verleden, heden en toekomst van het Nederlandse landschap. De triënnale is elke drie jaar te gast in een andere regio, in 2021 was dat Van Gogh Nationaal Park i.o. in Brabant. In dit gebied werd gedurende de maand april een breed gedeelde landschapsdiscussie gevoerd met als thema ‘High Green – innovating the landscape. Hoofdrolspelers daarin waren tien Landschapslaboratoria: vooraf geformuleerde concrete landschappelijke opgaven die internationaal relevant én lokaal beleefbaar zijn, en waar tijdens de Landschapstriënnale de schijnwerper op werd gericht. In 2023 strijkt de Landschapstriënnale neer aan de Waddenkust.
www.landschapstriennale.com